Fahim Mesɛudan : « Azekka n tsekla taqbaylit yessefraḥ ! » (Tadiwennit)

Interview de l'écrivain kabyle Fahim Mesɛudan

,

Fahim Mesɛudan, d ilemẓi Aqbayli i d-tefka taddert n Igersafen, di temnaḍt n At Yeǧǧeṛ,  di tmurt n Yiqbayliyen. D amedyaz yerna d aneggal{romancier} s tutlayt-is tayemmat « taqbaylit ».

Yeqdec aṭas deg umussu asduklan{mouvement associatif} am akken yella d aɛeggal deg waṭas n tdukkliwin tidelsanin. Deg useggas 1999 yura tamezgunt s uzwel : « Ar melmi ara idum waya ? ». Deg useggas n 2018, yewwi arraz n tsekla Muḥemmed Dib s wungal-is « ANZA ». Taggara-agi,  Fahim yettaru imagraden s teqbaylit i uɣmis « Tiɣremt » akked Uɣmis n Yimaziɣen.

Fahim yessaẓreg-d idlisen, a-ten-a yizwal-nsen :

  • 2013 Tiyersi, d ammud n yisefra;
  • 2014 Timsirin n Ddunit, tullisin d tneqqisin;
  • 2015 Asadel, d ammud n yisefra;
  • 2016 Anza, d ungal-ines amenzu;
  • 2017 Izlan n tlawin, d ammud n tmedyezt n tlawin;
  • 2019 Iziran n Temẓi, d adlis n yigerdan.

Amek i d-tufiḍ iman-ik deg unnar n tmedyazt ?

Akka, seg wasmi d-cfiɣ ttaruɣ. Tazwara bdiɣ ttaruɣ isefra n yicennayen-nneɣ d yimedyazen-nneɣ. Syinn, uɣaleɣ snernayeɣ deg uswir-inu alarmi d asmi i sawḍeɣ ttaruɣ tiktiwin-iw nekk, ama deg yisefra, ama di tewsatin nniḍen.

Messlay-d ɣef umecwaṛ-ik deg wayen yerzan amussu asduklan ?

Amussu asduklan d aɣerbaz-iw amenzu i iyi-sḥemmlen taqbaylit d umennuɣ ɣef yidles-nneɣ. D netta i yeẓẓan deg wul-iw tayri n umennuɣ n teqbaylit.

Ma nniɣ-ak-d Igersafen d acu ara d-yasen di wallaɣ-ik ?

Tezdeg, tuddsa n yimezdaɣ, talwit, taqbaylit…

Ɣas akken teffɣeḍ i tlisa n tmurt n Yiqbayliyen, maca mazal-ik deg wannar n leqdic. Amek akka ?

Leqdic ɣef teqbaylit deg wul i yella mačči deg wadeg. Anda i ak-yehwa ili-k, winn iḥemmlen taqbaylit, ad yeqdec fell-as. Ur yetterra ara tilisa i wul-is ɣef leqdic yurzen ar teqbaylit.

Amek i tzeṛṛeḍ imal n tsekla Taqbaylit ?

Azekka n tsekla yesefraḥ. D winn yettaẓen ar sdat. Aql-ik kečč d yiwen seg-sen tettaruḍ. Aṭas n yilmeẓyen d telmeẓyin i yettarun ass-a yerna snen ad arun. Ur ilaq ara ad nettu belli tura kan i wwḍen 20 iseggasen seg-mi i tebda tsekla-nneɣ tetteffeɣ-d deg yidlisen wamma akkin akk d timawit.

Adlis-ik aneggaru « Iziran n temẓi », yeffeɣ-d melmi kan. Mmeslay-aɣ-d fell-as ?

« Iziran n temẓi », yeffeɣ-d tagara n useggas yezrin 2019 di teẓrigin n Ccix Muḥend U-Lḥusin. D adlis i demma n yigerdan (ibalmuden). Deg-s 64 n yisebtaren. D ayen i d-iḥekkun ɣef cfawat n temẓi-inu ama deg uɣerbaz ama d ayen akk i ɣriɣ di temẓi-w dinna. Dayen i wumi sliɣ ar yiselmaden-iw, ar yimezdaɣ n taddert-iw, ar baba, yemma d setti d yimɣaṛen d temɣaṛin. Dayen i ddreɣ, dayen i walaɣ s wallen-iw. Ḥkiɣ-t-id s tiṭ-nni n uqcic amecṭuḥ. Uriɣ-t s tutlayt-nni i d-yeddan deg yiziran d-ṭṭḍeɣ deg yidmaren n yemma.

D acu-ten yisenfaren i tesɛiḍ sya ɣer zdat ?

Aṭas i yellan. Ayen iwejden akka tura: llan sin n wungalen, yiwen deg-sen i yibalmuden. Yella diɣ wamudd n wuraren i yibalmuden. Daɣen wigi a-ten-an ar tezṛigin, gar wass d wayeḍ ad d-ffɣen. Ayen yellan ɣur-i, d amudd n tullisin. Yeqqim kan ar ɣur-i wamma yekfa.

Deg wayen ibeεden, ttheggiɣ adlis ɣef taddart-iw Igersafen. D anadi i bdiɣ acḥal aya, rnu-as adlis n trisiti s teqbaylit. Aneggaru-agi yekfa, maca ttuɣaleɣ ar ɣur-s sya ɣer da, seɣtayeɣ deg-s. Daɣen ttheggiɣ aḍebsi n thuzzutin i yigerdan. Tihuzzutin weǧdent. Zemren lɣaci ad tent-afen di snesla-inu n Youtube. Yeqqim-d kan usekles, ahat sya ar ṣubbeɣ ar tmurt, ad t-bduɣ. Ma d tamedyazt ttaruɣ-tt kan i yiman-iw daya.

Kečč i ijeṛben annar n usizṛeg di tmurt. Amek i tettwaliḍ aḥric-agi ?

Di tmurt-nneɣ d ugur ameqran. Aladɣa adlis n teqbaylit. Ala imeɣnasen i t-yessidiren, i t-yesseddayen. S tewzel kan ad d-iniɣ : am yimyura, am yimsezṛigen ččan tiyita. Rnu-d imeɣriyen drus maḍi, dɣa tennekmal.

Ahat yella ɣef i tebɣiḍ ad d-temmslayeḍ, ur k-id-steqsaɣ ara fell-as ?

Ad d-iniɣ kan awal : taqbaylit d nekkni i d imawlan-is. Ma ur neqdic ara fell-as nekni, wiyaḍ ad tt-rekḍen d arkaḍ. Am akka teḍra d uɣmis « Tiɣremt » d wayen akk icudden ar teqbaylit.

Awal n tagara swa yis ara nsali tadiwennit-agi ?

Tanemmirt ɣef tdiwennit. Tudert i usmel n Vava Innova.

Yesteqsa-t Akli Muhubi

Fahim Mesɛudan.
Retrouvez-nous sur notre page @Facebook et sur #Instagram ! Abonnez-vous à notre chaîne ►YouTube